درباره چرتکه بدانیم
چرتکه چیست؟
چرتکه یکی از ابزارهای رایج در آموزش ریاضیات به کودکان است که سابقه‌ای چندین هزار ساله دارد و در تمدن‌های مختلف به کار رفته است.
در این آموزش به این پرسش پاسخ می‌دهیم که چرتکه چیست؟
با تاریخچه کوتاهی از آن، مزایای آن در آموزش کودکان و محاسبه ذهنی ریاضی با این ابزار محاسباتی آشنا می‌شویم.
تاریخچه چرتکه
بیشتر مورخان معتقدند که چرتکه برای اولین بار در زمانی بین سال 2700 تا ۲۳۰۰ سال قبل از میلاد در بین‌النهرین باستان، در زمان اولین تمدن‌های بابلی، آنچه امروزه به عنوان عراق شناخته می‌شود، ظهور پیدا کرده است.
اعتقاد بر این است که سومری‌هایی که در بین‌النهرین جنوبی زندگی می‌کرده‌اند، اولین چرتکه شناخته شده را ایجاد کرده‌اند.
سیستم شماره‌گذاری سومری یک سیستم شماره‌گذاری شصت‌تایی یا سیستم عدددهی مبنای 60 بود.
چرتکه حدوداً قرن پنجم پیش از میلاد به فرهنگ مصر و سپس یونان راه یافت.
رومی‌ها، در حدود 300 سال پیش از میلاد، از شکلی از چرتکه استفاده می‌کردند که شبیه شکل امروزی آن است.
شواهدی وجود دارد که در حدود 200 سال پیش از میلاد اولین چرتکه چینی به نام «سوانپان» (Suanpan) یا جعبه شمارش با 7 مهره در هر میله وجود داشته است.
چینی‌ها اولین کسانی بودند که چرتکه را به صورت قابی با میله‌های عمودی و مهره‌های متحرک ساختند.
هر میله روی سوانپان دارای 2 مهره در بالای میله و 5 مهره در پایین میله است.
این پیکربندی شمارش در مبنای 16 را که در آن زمان در چین معمول بود، ممکن کرد.
اگرچه طراحی سوانپان بر مبنای 16 است، اما می‌توان از آن برای محاسبات در مبنای ۱۰ نیز استفاده کرد.
به همین دلیل است که امروزه نیز از سوانپان چینی استفاده می‌شود.
چرتکه حدوداً قرن چهاردهم از چین به ژاپن وارد شد، اما در دهه 1930 بود که ژاپنی‌ها با کاهش 7 مهره در هر میله به 5 مهره، سوانپان باستان را مدرن کردند و
چرتکه ژاپنی را ساختند که «سوروبان» (Soroban) نامیده می‌شود.
این چرتکه فقط 1 مهره در بالای میله با ارزش 5 و 4 مهره در پایین میله دارد که ارزش هریک از آن‌ها ۱ است.
بنابراین، هر میله سوروبان می‌تواند عددی بین 0 تا 9 را نشان دهد و این امر برای آموزش سیستم مبنای 10 مدرن به دانش‌آموزان ایده‌آل است.
با ظهور سیستم مبنای 10 و اعداد عربی از هند، غرب و اروپا از استفاده از چرتکه دور شدند.
با این حال، این ابزار در سراسر آسیا هم برای آموزش ریاضی و هم برای استفاده حرفه‌ای به کار می‌رود.
در ژاپن…
در ژاپن کسانی که از چرتکه استفاده می‌کنند، می‌توانند گواهینامه‌های حرفه‌ای به نام «دان» (dan) دریافت کنند که توسط جامعه تجاری شناخته شده است.
سوروبان ژاپنی ابزاری ایده‌آل برای آموزش اعداد و محاسبات پایه است .
تمام عملیات حساب از جمله اعداد منفی و ضرب و تقسیم پیچیده با اعشار را می‌توان با آن انجام داد.
کاربران پیشرفته چرتکه محاسبه ریشه‌های مربع و مکعب را نیز یاد می‌گیرند.
سوربان ژاپنی
سوربان ژاپنی یک ابزار قدرتمند و ساده است که با کمک آن می‌توان به کودکان سیستم شماره‌دهی پایه و محاسبات ریاضی را آموزش داد.
این روش موثرترین و جامع ترین ابزار برای آموزش کلیه مفاهیم ریاضی در مقطع ابتدایی از طریق ابزار ریاضی است .در این روش نه تنها در آموزش ریاضیات مدارس ابتدایی مؤثرتر است، بلکه ژاپنی‌ها به این باور رسیده‌اند که سوروبان با تجسم حرکت مهره‌ها توسط کودکان، به طور شگفت‌انگیزی در آموزش محاسبات ذهنی به آنان مؤثر است.
از این نظر، سوروبان یک ابزار مناسب برای تجسم محاسبه ذهنی مدرن است.
هرچه دانش‌آموزان بیشتر در مورد سوروبان فیزیکی آموزش ببینند، تصاویر ذهنی قوی‌تر در مغز آن‌ها ایجاد می‌شود که امکان محاسبه سریع و دقیق ذهنی را فراهم می‌کند.